बिटकॉइन काय आहे?
बिटकॉइन ही डिजिटल किंवा क्रिप्टोकरन्सी आहे, जी 2009 मध्ये "सतोशी नाकामोटो" नावाच्या अज्ञात व्यक्तीने किंवा गटाने सादर केली होती. हे एक विकेंद्रित चलन आहे, याचा अर्थ ते कोणत्याही केंद्रीय बँक किंवा सरकारद्वारे नियंत्रित नाही. बिटकॉइन्स थेट पीअर-टू-पीअर नेटवर्कवरील वापरकर्त्यांमध्ये मध्यस्थीशिवाय हस्तांतरित केले जाऊ शकतात.
बिटकॉइनची मुख्य वैशिष्ट्ये:
- विकेंद्रीकरण: कोणतेही केंद्रीय प्राधिकरण बिटकॉइनचे नेटवर्क नियंत्रित करत नाही.
- ब्लॉकचेन तंत्रज्ञान: बिटकॉइन व्यवहारांची पडताळणी करण्यासाठी आणि त्यांना सुरक्षित करण्यासाठी ब्लॉकचेन नावाचे सार्वजनिक खातेवही (लेजर) वापरते.
- गोपनीयता: वापरकर्ते त्यांची वैयक्तिक माहिती शेअर न करता व्यवहार करू शकतात.
- चलनाचा मर्यादित पुरवठा: केवळ 21 दशलक्ष बिटकॉइन्स तयार करता येतात.
- माइनिंग: नवीन बिटकॉइन्स तयार करण्याच्या आणि व्यवहारांची पडताळणी करण्याच्या प्रक्रियेला माइनिंग म्हणतात, ज्यामध्ये शक्तिशाली संगणक गणना करतात.
- पोर्टेबिलिटी: इंटरनेटद्वारे बिटकॉइन कोणत्याही ठिकाणी हस्तांतरित केले जाऊ शकतात.
बिटकॉइनचा वापर ऑनलाइन खरेदी, गुंतवणूक, आंतरराष्ट्रीय मनी ट्रान्सफर आणि बरेच काही यासारख्या विविध उद्देशांसाठी केला जाऊ शकतो. तथापि, अस्थिरता आणि सुरक्षिततेच्या समस्यांमुळे यामध्ये गुंतवणूक करणे धोकादायक असू शकते.
बिटकॉइन कसे कार्य करते?
बिटकॉइनची कार्यपद्धती अनेक तांत्रिक संकल्पनांवर आधारित आहे. येथे त्याच्या कार्याचे सरलीकृत वर्णन आहे:
- व्यवहार: जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला बिटकॉइन पाठवायचे असतात तेव्हा तो व्यवहार तयार करतो. या व्यवहारामध्ये पाठवल्या जाणाऱ्या बिटकॉइनची रक्कम, प्राप्तकर्त्याचा बिटकॉइन पत्ता आणि प्रेषकाची डिजिटल स्वाक्षरी यांचा समावेश होतो.
- माइनिंग: नवीन व्यवहारांची पडताळणी आणि नोंद करण्याच्या प्रक्रियेला माइनिंग म्हणतात. माइनर्स शक्तिशाली संगणक वापरून जटिल गणिती समस्या सोडवतात. जेव्हा ते या समस्यांचे निराकरण करतात, तेव्हा नवीन ब्लॉक ब्लॉकचेनमध्ये जोडला जातो आणि माइनर्सना नवीन बिटकॉइन्ससह पुरस्कृत केले जाते.
- कन्सेन्सस प्रोटोकॉल: बिटकॉइन नेटवर्कचा भाग असलेले सर्व नोड्स (संगणक) ब्लॉकचेनच्या व्यवहारांची पडताळणी करण्यासाठी एकमत प्रोटोकॉलचे पालन करतात. Bitcoin साठी प्रूफ-ऑफ-वर्क (PoW) ही प्राथमिक सहमती यंत्रणा आहे.
- सुरक्षा: क्रिप्टोग्राफी वापरून बिटकॉइन व्यवहार सुरक्षित असतात. प्रत्येक वापरकर्त्याकडे सार्वजनिक आणि खाजगी की असते. सार्वजनिक की बिटकॉइन पत्ता तयार करते आणि खाजगी की व्यवहारांवर डिजिटल स्वाक्षरी करण्यासाठी वापरली जाते.
- पोर्टेबिलिटी आणि वापरकर्ता नियंत्रण: बिटकॉइन वॉलेट वापरून वापरकर्ते त्यांचे बिटकॉइन संचयित आणि व्यवस्थापित करू शकतात. वॉलेटचे विविध प्रकार आहेत, जसे की डेस्कटॉप, मोबाइल, वेब आणि हार्डवेअर वॉलेट.
बिटकॉइनचा वापर
- खरेदी: काही व्यापारी आणि ऑनलाइन प्लॅटफॉर्म बिटकॉइन पेमेंट पद्धत म्हणून स्वीकारतात.
- गुंतवणूक: वेळोवेळी त्याचे मूल्य वाढेल या आशेने लोक गुंतवणूक म्हणून बिटकॉइन खरेदी करतात.
- आंतरराष्ट्रीय व्यवहार: बिटकॉइनचा वापर आंतरराष्ट्रीय मनी ट्रान्सफरसाठी देखील केला जातो कारण ते पारंपारिक बँकिंग प्रणालीपेक्षा जलद आणि कमी खर्चिक असू शकते.
बिटकॉइन हे एक जटिल परंतु शक्तिशाली तंत्रज्ञान आहे जे पारंपारिक वित्तीय प्रणालींना पर्याय म्हणून उदयास आले आहे. तथापि, त्यात गुंतवणूक करण्यापूर्वी त्याचे सर्व पैलू समजून घेणे आवश्यक आहे, कारण त्याच्या किंमतीत मोठ्या प्रमाणात चढ-उतार होऊ शकतात आणि सुरक्षेचे धोके देखील असू शकतात.