आतापर्यंतच्या भारतीय सार्वत्रिक निवडणुकांविषयी थोडक्यात जाणून घेऊया?

भारतीय निवडणुकांचा आणि 1952 पासून आतापर्यंत सत्तेत असलेल्या पक्षांचा अधिक तपशीलवार इतिहास :

 1. 1952-1962: भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC):

• 1947 मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर 1952 मध्ये पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुका झाल्या. जवाहरलाल नेहरू यांच्या नेतृत्वाखालील INC ने मोठा विजय मिळवला आणि सरकार स्थापन केले.
• नेहरूंनी या काळात पंतप्रधान म्हणून काम केले, समाजवादी धोरणे राबवली आणि धर्मनिरपेक्षतेवर जोर दिला.
• 1957 मध्ये, INC ने सार्वत्रिक निवडणुकीत आणखी एक निर्णायक विजय मिळवला, भारतातील प्रबळ राजकीय शक्ती म्हणून त्याचे स्थान मजबूत केले. 

2. 1962-1967: भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC):

• 1964 मध्ये त्यांचा मृत्यू होईपर्यंत INC नेहरूंच्या नेतृत्वाखाली राज्य करत राहिली.
• लाल बहादूर शास्त्री नेहरूंच्या नंतर पंतप्रधान झाले आणि 1965 च्या भारत-पाकिस्तान युद्धादरम्यान त्यांनी देशाचे नेतृत्व केले.
• 1966 मध्ये शास्त्रींच्या मृत्यूनंतर, नेहरूंच्या कन्या इंदिरा गांधी पंतप्रधान झाल्या.

3. 1967-1977: विविध पक्ष/गठबंधन:

• 1960 च्या उत्तरार्धात प्रादेशिक पक्षांचा उदय आणि INC च्या वर्चस्वाला विरोध झाला.
• 1967 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये, प्रादेशिक पक्ष आणि युतींनी अनेक राज्यांमध्ये जागा मिळवल्यामुळे INC ची पकड कमकुवत झाली.
• इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाला आव्हानांचा सामना करावा लागला, ज्यामुळे 1969 मध्ये INC मध्ये फूट पडली, परिणामी काँग्रेस (R) आणि काँग्रेस (O) ची स्थापना झाली.
• बँकांचे राष्ट्रीयीकरण आणि 1975 मध्ये आणीबाणीच्या घोषणेसह गांधींची धोरणे आणि निर्णयांमुळे राजकीय अशांतता आणि असंतोष निर्माण झाला.

4. 1977-1979: जनता पक्ष युती:

• आणीबाणीनंतर झालेल्या 1977 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये भारतीय जनसंघ, भारतीय लोकदल आणि काँग्रेस (O) यांच्यासह विरोधी पक्षांच्या युती जनता पक्षाने सरकार स्थापन केले.
•  मोरारजी देसाई भारताचे पंतप्रधान झाले.
• तथापि, जनता पक्षाच्या सरकारला अंतर्गत संघर्ष आणि प्रशासनाच्या आव्हानांचा सामना करावा लागला, ज्यामुळे 1979 मध्ये त्याचे सरकार कोसळले.

5. 1980-1989: भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (I):

• जनता पक्षाचे सरकार कोसळल्यानंतर, इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वाखाली INC 1980 मध्ये सत्तेवर परतली.
• पक्षाचे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (इंदिरा) किंवा काँग्रेस (I) असे नामकरण करण्यात आले.
• 1984 मध्ये इंदिरा गांधींच्या हत्येमुळे सहानुभूतीची लाट निर्माण झाली, परिणामी त्यानंतरच्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये INC चा मोठा विजय झाला.
• राजीव गांधी, आपल्या देशाचे पंतप्रधान झाले  आणि देशाची आर्थिक आणि तांत्रिक सुधारणा सुरू केल्या.

6. 1989-1991: विविध पक्ष/गठबंधन:

• 1980 च्या उत्तरार्धात राष्ट्रीय स्तरावर युतीच्या राजकारणाचा उदय झाला.
• नॅशनल फ्रंट, ज्याचे नेतृत्व व्ही.पी. सिंग यांनी १९८९ च्या सार्वत्रिक निवडणुकीनंतर डाव्या विचारसरणीच्या आणि प्रादेशिक पक्षांच्या पाठिंब्याने सरकार स्थापन केले.
• या काळात जनता दल आघाडीच्या राजकारणात एक महत्त्वाचा खेळाडू म्हणून उदयास आला.
• तथापि, सरकारला अस्थिरतेचा सामना करावा लागला आणि 1991 मध्ये ते कोसळले.

7. 1991-1996: भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (II):

• नॅशनल फ्रंट सरकारच्या पतनानंतर, INC पी.व्ही.नृसिंहराव च्या नेतृत्वाखाली सत्तेवर परत आली.
• पी.व्ही.नृसिंहराव यांनी आर्थिक सुधारणा, उदारीकरण आणि जागतिकीकरणाची धोरणे सुरू केली, ज्यांना "राव सुधारणा" म्हणून ओळखले जाते.
• बाबरी मशीद विध्वंस आणि आर्थिक संकटांसह आव्हानांना तोंड देत असतानाही, INC ने आपला कार्यकाळ पूर्ण केला.

8. 1996: विविध अल्पायुषी सरकारे:

• 1996 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमुळे एकाही पक्षाला स्पष्ट बहुमत मिळाले नाही, असा जनादेश खंडित झाला.
• अनेक अल्पायुषी सरकारे स्थापन करण्यात आली, ज्यात एच.डी. देवेगौडा आणि आय.के. गुजराल यांना विविध प्रादेशिक पक्षांचा पाठिंबा घेऊन सरकार स्थापित केले परंतु अस्थिरतेमुळे सरकारला आपला कार्यकाळ पूर्ण  करता आले नाही.

9. 1998-2004: राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA):

• भारतीय जनता पक्ष (BJP) ने त्यांच्या मित्रपक्षांसह राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA) ची स्थापना केली आणि 1998 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांनंतर सत्तेवर आले.
• शिवसेना, अकाली दल आणि तेलुगु देसम पक्ष यासारख्या पक्षांचा समावेश असलेल्या युती सरकारचे नेतृत्व करत अटलबिहारी वाजपेयी पंतप्रधान झाले.
• एनडीए सरकारने आर्थिक सुधारणा, पायाभूत सुविधांच्या विकासावर लक्ष केंद्रित केले आणि 1998 मध्ये पोखरणमध्ये अणुचाचण्या घेतल्या.
• वाजपेयींच्या सरकारने त्यांचा कार्यकाळ पूर्ण केला आणि असे करणारे ते पहिले गैर-काँग्रेस पंतप्रधान बनले.

10. 2004-2014: संयुक्त पुरोगामी आघाडी (UPA):

• 2004 च्या सार्वत्रिक निवडणुकीत INC-नेतृत्वाखालील युती, संयुक्त पुरोगामी आघाडी (UPA) चे पुनरुत्थान झाले.
• मनमोहन सिंग, एक अर्थशास्त्रज्ञ आणि ज्येष्ठ INC नेते, पंतप्रधान झाले.
• यूपीए सरकारने महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कायदा (MGNREGA) आणि माहितीचा अधिकार कायदा यासारखे अनेक सामाजिक कल्याण कार्यक्रम सुरू केले.
• तथापि, भ्रष्टाचार घोटाळे आणि आर्थिक मंदीमुळे सरकारला टीकेचा सामना करावा लागला व नंतरच्या सार्वत्रिक निवडणुकीत काँग्रेसला मोठ्या प्रमाणात पराभवाचा सामना करावा लागला. 

11. 2014-: राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA):

• 2014 च्या निवडणुकीत प्रमुख दावेदार नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय जनता पक्ष (भाजप) आणि राहुल गांधी यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) होते.
• भाजपच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA) मध्ये शिवसेना, अकाली दल आणि जनता दल (युनायटेड) यासह अनेक प्रादेशिक पक्ष आणि मित्रपक्षांचा समावेश होता.
• INC च्या नेतृत्वाखालील संयुक्त पुरोगामी आघाडी (UPA) मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस, राष्ट्रवादी काँग्रेस पार्टी (NCP) आणि अनेक प्रादेशिक पक्षांचा समावेश होता.
• नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील भाजपच्या प्रचारात विकास, सुशासन, आर्थिक वाढ आणि भ्रष्टाचाराचा मुकाबला यांसारख्या विषयांवर लक्ष केंद्रित केले गेले.
• नरेंद्र मोदींचे नेतृत्व आणि "अच्छे दिन" (अच्छे दिन) चे वचन मतदारांना प्रतिध्वनित केले, बदल आणि प्रगतीच्या आकांक्षांना स्पर्श केला.
• INC ने सामाजिक कल्याण कार्यक्रम, सर्वसमावेशक वाढ आणि धर्मनिरपेक्षता यावर प्रकाश टाकला, परंतु भाजपच्या गतीला तोंड देण्यासाठी संघर्ष करावा लागला.
• 2014 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये भारतीय जनता पक्ष (भाजप) आणि राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA) मधील त्यांच्या मित्रपक्षांना ऐतिहासिक विजय मिळाला.
• लोकसभेतील 543 पैकी 282 जागा जिंकून भाजपने एकहाती सर्वात मोठा पक्ष म्हणून उदयास आला आणि स्वबळावर बहुमताचा आकडा पार केला.
• NDA युतीने एकूण 336 जागा मिळवून नरेंद्र मोदी निवडून आलेले पंतप्रधान म्हणून सरकार स्थापन केले.

 11. 2019 -: राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA):

• 2019 च्या सार्वत्रिक निवडणुका या 17व्या लोकसभा निवडणुका  11 एप्रिल ते 19 मे 2019 या कालावधीत भारतातील विविध राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये सात टप्प्यांत पार पडल्या.
• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील विद्यमान राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (एनडीए) सरकारने पदाचा पहिला टर्म पूर्ण केल्यानंतर पुन्हा निवडणुक पार पडली.
• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय जनता पक्ष (भाजप) आणि राहुल गांधी यांच्या नेतृत्वाखालील भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस (INC) हे 2019 च्या निवडणुकीत प्रमुख दावेदार होते.
• भाजपच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA) मध्ये शिवसेना, जनता दल (युनायटेड), आणि लोक जनशक्ती पक्ष यासह अनेक प्रादेशिक पक्ष आणि मित्र पक्षांचा समावेश होता.
• INC च्या नेतृत्वाखालील संयुक्त पुरोगामी आघाडी (UPA) मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस, राष्ट्रवादी काँग्रेस पार्टी (NCP) आणि अनेक प्रादेशिक पक्षांचा समावेश होता.
• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील भाजपची मोहीम राष्ट्रीय सुरक्षा, आर्थिक विकास, कल्याणकारी योजना आणि हिंदू राष्ट्रवाद यासारख्या मुद्यावर  केंद्रित होते .
• नरेंद्र मोदी यांचे नेतृत्व आणि स्वच्छ भारत मिशन आणि प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना यांसारख्या सरकारच्या उपक्रमांना यश म्हणून ठळक करण्यात आले.
• INC मोहिमेने बेरोजगारी, कृषी संकट आणि कथित भ्रष्टाचार घोटाळ्यांसारख्या समस्यांवर प्रकाश टाकला, तसेच सामाजिक कल्याण योजना आणि आर्थिक सुधारणांचे आश्वासन दिले.
• 2019 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांमध्ये भारतीय जनता पक्ष (BJP) आणि राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA) मधील त्यांच्या मित्रपक्षांना दणदणीत विजय मिळाला.
• लोकसभेच्या 543 पैकी 303 जागा जिंकून भाजप सर्वात मोठा पक्ष म्हणून उदयास आला.
• NDA आघाडीने एकूण 353 जागा मिळवल्या, बहुमताचा आकडा आरामात पार केला आणि नरेंद्र मोदी पंतप्रधान म्हणून सरकार स्थापन केले.
• 2019 च्या सार्वत्रिक निवडणुकांनी भारतीय राजकारणात भारतीय जनता पक्षाच्या (BJP) वर्चस्वाची पुष्टी केली आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांची एक मजबूत आणि लोकप्रिय नेते म्हणून स्थिती मजबूत केली.
• भाजपच्या नेतृत्वाखालील राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी (NDA) सरकारने आर्थिक सुधारणा, पायाभूत सुविधांचा विकास आणि सामाजिक कल्याण योजनांसह आपल्या अजेंडाच्या सातत्य आणि पुढील अंमलबजावणीवर लक्ष केंद्रित केले.
• या निवडणुकांनी प्रादेशिक पक्षांचा वाढता प्रभाव आणि भारतीय राजकारणातील युतींचे महत्त्व अधोरेखित केले आणि NDA युतीने राज्यकारभारासाठी निर्णायक जनादेश मिळवला.

12. 2024 -: कोणाचे सरकार येणार:??

• आता २०२४ च्या निवडणुका एकूण ७ टप्यात पार पडले जाणार असून कोणाचे सरकार येणार याकडे सर्वांचे लक्ष्य लागले असून आपणाला काय वाटते कोणते सरकार येणार ?

आपले मत आम्हाला जरूर कळवा  धन्यवाद !